Maandag 26 november was ik uitgenodigd voor de uitreiking van het ‘Evaluatierapport passend onderwijs’ aan staatssecretaris Sander Dekker. Het momentum binnen het passend onderwijs is: ‘We staan op oranje’. De vraag is of we het stoplicht op rood laten zetten of dat we flink gas bijgeven, zodat we in groen kunnen komen.

Individueel
Passend onderwijs staat voor mij voor het kijken naar wat elke individuele leerling nodig heeft. Niet alleen de klas als geheel zien, maar ook het individu bekijken. Ik vergelijk het ook wel met een voetbalcoach van een elftal. Natuurlijk is het van belang dat je een team hecht maakt, maar kijk ook naar wat voor aanpak je individuele spelers nodig hebben. De een heeft een spiegel nodig, de ander een extra schouderklopje.

Special class
Drie jaar geleden hebben wij het op school over het passend onderwijs gehad. Welke leerlingen hebben wij eigenlijk in huis? Op het gymnasium was dat heel direct voelbaar. Daar zaten relatief veel leerlingen met autisme. Daarvan waren er ook die het in deze grotere school niet konden bolwerken. Ze hadden vaak wel de cognitieve capaciteiten, maar veel minder de vaardigheden die het schoolleven succesvol kunnen laten zijn. Omdat er erg weinig mogelijkheden waren voor leerlingen op het havo/vwo-niveau uit Purmerend om naar het speciaal onderwijs te gaan op hetzelfde niveau, en de toekomst van het passend onderwijs een mooie aanleiding was, zijn we de special class gestart.

Aanpak
Onze zorgcoördinator en ik zijn allereerst op werkbezoek gegaan naar het Amstellyceum in Amsterdam en vervolgens hebben wij andere docenten enthousiast gemaakt om dit project te starten. De bedoeling is om de leerlingen met autisme in een eigen (‘special’) klas te bedienen met behulp van een onderwijsassistent. De docenten komen naar de klas toe om daar de les te geven. In de middag krijgen de leerlingen verwerkingstijd zodat de leerlingen thuis geen huiswerk meer hebben. Dit zorgt voor een enorme verlichting van ouders. In het tweede jaar dienen de leerlingen meer huiswerk thuis maken zodat ze goed voorbereid zijn op instroom in het reguliere derde leerjaar. Het is prettig dat de leerlingen gefaseerd kunnen groeien, dat er meer aandacht gegeven kan worden aan de executieve vaardigheden, want met name deze vaardigheden zijn trager en minder goed ontwikkeld.

Verrijking
Het lijkt misschien alsof de special class bedoeld is om de leerlingen uit de klassen te weren. Het tegendeel is waar: na twee jaar vaardigheden aangeleerd te hebben en vooral zelfvertrouwen te hebben opgebouwd komen ze in het derde leerjaar in een reguliere klas. In de middag mogen ze nog wel hun huiswerk blijven maken in de special class.
Meerwaarde? Absoluut! Het gaat om leerlingen die of een half jaar thuis hebben gezeten of ver onder hun niveau moesten acteren. Er zijn leerlingen die naar 2 vmbo moesten, die nu helemaal opgebloeid in 3 vwo zitten. Ouders zien eindelijk hun eigen kind weer terug.
Maar ook voor de docenten is het een verrijking. Deze leerlingen zitten uiteraard ook gewoon in de reguliere klassen. Door het werk in de special class leer je ook in je reguliere klas, met 30 leerlingen, goed te kijken naar de individuele leerling. Je hebt geleerd om te kijken of jouw aanpak wel of niet werkt en of het nodig is het soms over een andere boeg te gooien. Je wordt flexibeler in je werkvormen en pedagogische aanpak naar leerlingen toe. Los van de special class hebben veel leerlingen korte of langere tijd behoefte aan een specifieke ondersteuning. Passend onderwijs begint bij de docent voor de klas, hoe meer er tijdens de les gebruik gemaakt wordt van verschillende werkvormen, hoe groter de groep leerlingen is die je bereikt en specifieke begeleiding minder nodig is.

Op groen?
Staat het stoplicht dus al op groen? Ik denk het niet. Het is voor docenten een zware kluif om in een klas van 30 leerlingen de individuele zorgleerling optimaal te bedienen. Er valt in de communicatie nog veel te doen, bleek ook op deze dag van het aanbieden van het rapport. Belangrijke spelers als ouders en leerkrachten  weten vaak nog onvoldoende waaraan ze toe zijn. Frappant is wel de dubbele houding van veel docenten. Drie van de vier docenten ziet lesgeven aan zorgleerlingen niet als een probleem. Ze zien het echter wel als verhoging van de werkdruk.
Er leven echter ook veel verkeerde veronderstellingen over passend onderwijs. We zouden overspoeld worden door zorgleerlingen. Het aantal leerlingen in het speciaal onderwijs blijft echter gelijk,  het gaat feitelijk om maximaal één leerling per klas als je de betreffende leerlingen netjes  over alle klassen verdeelt.
Al in 1968 schreef de AOb in een studie: ‘Zijn er niet te veel leerlingen in het speciaal onderwijs’. Het speciaal onderwijs zal niet verdwijnen, maar meer leerlingen krijgen de kans om in hun directe omgeving naar school te kunnen gaan.
Ik heb de goede voorbeelden gezien bij kinderen. Ondanks dat er nog veel moet gebeuren in de scholen, vind ik dat het stoplicht op groen gezet mag worden.

https://www.onderwijscooperatie.nl/blog-jan-willem-van-den-bos-code-oranje-code-groen/