.Kijken naar de leerbehoefte van de leerling: de behoefte aan relatie, competentie en autonomie. Luc Steven

RELATIE

Studenten hebben behoefte aan relatie, zowel met hun docenten als met andere studenten. Ze willen het gevoel hebben erbij te horen, deel uit te maken van een gemeenschap. Hoewel in een gemeenschap conflicten zijn en men rekening moet houden met elkaar, voelt men zich er in principe veilig. Studenten en docenten voelen zich gezamenlijk verantwoordelijk voor een goede sfeer en als het lastig is, kan de student rekenen op de steun van zijn docent. In scholen hebben docenten veel invloed op de kwaliteit van de relaties. Niet door op de voorgrond te treden, maar juist door vanaf de zijlijn beschikbaar te zijn. Luisteren, vertrouwen bieden, optreden als het echt nodig is, uitnodigende omstandigheden creëren, het goede voorbeeld zijn, uitdagen en ondersteunen zijn belangrijke pedagogische voorwaarden voor het ontstaan van goede relaties.

COMPETENTIE

Studenten willen laten zien wat zij kunnen en zichzelf als effectief ervaren. Dat vraagt uitdaging. Dat kan alleen als het onderwijs is afgestemd op de mogelijkheden en (basis) behoeften van de student. Niet opletten, niet meedoen, onderpresteren, niet durven, het zijn vaak tekenen van afstemmingsproblemen. Een docent die de ontwikkeling van studenten serieus neemt, biedt de student ruimte om passende leerdoelen voor zichzelf te formuleren en voor hem haalbare resultaten te boeken. Een combinatie van hoge (en reële) verwachtingen en beschikbaarheid voor hulp en ondersteuning, zijn een goede basis voor het ontwikkelen van een gevoel van competentie.

AUTONOMIE

Autonomie verwijst naar het gevoel onafhankelijk te zijn. Studenten willen het gevoel hebben de dingen zélf te kunnen doen. Zélf kunnen beslissen, zelf keuzes maken. Dat kan alleen in een omgeving waarin de eigenheid van de student gerespecteerd wordt. Een student is er voor zichzelf, niet voor zijn ouders of voor de school. Mensen hebben al jong behoefte zich te onderscheiden, hun eigen keuzes te maken. Het pedagogische antwoord hierop is het bieden van veiligheid, ruimte, begeleiding en ondersteuning soms en het waarborgen van de verbondenheid met de ander. Individuele vrijheid is belangrijk en wordt gestimuleerd, maar altijd in relatie met de ander en met behoud van diens vrijheid en jouw verantwoordelijkheid daarvoor. Autonomie verwijst altijd naar relatie.

Je zou de drie aspecten van het CAR-model uit kunnen werken met betrekking tot het scheppen van een goed pedagogisch klimaat (één van de hoofdtaken van een docent). Dat pedagogisch klimaat kun je opbouwen met behulp van de onderstaande drie elementen:

1. de manier van omgaan met studenten (interactie)
2. het didactische handelen (inhoud en instructie)
3. de organisatie van het werken in de klas (klassenmanagement) 

Als je deze drie elementen ‘loslaat’ op het CAR-model kom je tot de volgende uitwerking van de drie basisbehoeften waarbij de versterking van het pedagogische klimaat centraal staat!

DE BASISBEHOEFTE ‘COMPETENTIE’

Als gekeken wordt naar competentie dan gaat het erom:

1. het geloof van studenten in eigen kunnen te vergroten (interactie),
2. studenten plezier hebben en houden in het eigen kunnen (interactie),
3. studenten leren wat ze wel en niet kunnen zeggen en doen (interactie),
4. dat studenten ervaren dat hun vragen en problemen belangrijk zijn voor het werk van 
de groep (instructie),
5. studenten in staat zijn hun leerbehoeften aan te geven en hun vorderingen te overzien en te waarderen (instructie),
6. dat studenten in staat gesteld worden hun bijzondere kwaliteiten te laten zien (instructie),
7. studenten meehelpen met het inrichten van het lokaal en er zo plezier en trots aan ontlenen (klassenmanagement).

DE BASISBEHOEFTE ‘AUTONOMIE’

Als gekeken wordt naar autonomie dan gaat het erom:

1. dat studenten het gevoel hebben dat iets ondernomen kan worden zonder dat daarbij hulp van anderen nodig is (interactie),
2. het bieden van ervaringen met onafhankelijkheid aan de studenten, bijv. studenten stimuleren tot het nemen van initiatieven (interactie),
3. dat het denken in goed of fout genuanceerd wordt. Dingen lukken of lukken niet (interactie),
4. ruimte geven aan studenten om op zoek te gaan naar antwoorden op hun vragen en problemen (instructie),
5. dat studenten zich in een omgeving (lokaal) bevinden dat zo is ingericht dat 
studenten zonder veel oponthoud of storing de leer- en hulpmiddelen kunnen pakken (klassenmanagement),
6. stimuleren van eigen initiatieven van studenten voor de verzorging van het lokaal (klassenmanagement)

DE BASISBEHOEFTE ‘RELATIE’

Als gekeken wordt naar relatie dan gaat het erom:

1. met studenten een relatie te leggen of op te bouwen (interactie),
2. studenten het gevoel of de wetenschap geven dat ze door anderen gewaardeerd 
worden (interactie),
3. studenten het gevoel geven dat omgang en contact op prijs worden gesteld (interactie),
4. dat studenten zich veilig voelen (interactie),
5. studenten zich veilig voelen om vragen te stellen en hun problemen te noemen 
(instructie),
6. contact tussen studenten bevorderen door tafels in groepen te zetten 
(klassenmanagement),
7. dat de tijd goed ingedeeld wordt; hierbij gaat het om het ritme van les- en 
instructietijd, om groepsmomenten en individuele activiteiten en om momenten van zelfstandig of gestuurd werken (klassenmanagement).

Durf jij te kijken naar je eigen handelen op bovenstaande elementen? In hoeverre ben je bewust ervan en pas je het toe? Vraag eens aan je collega’s (collegiale coaching, lesbezoeken!) of zij dit bij jou herkennen. Of aan de studenten in je klas; geef hen eens een week lang de opdracht om hierop te observeren bij je!

Ik hoop je met deze blog weer een stapje verder op weg te hebben geholpen naar een mooi, veilig en motiverend pedagogisch klimaat. Zoals ik al schreef: een stukje van de sluier meer, er valt nog veel te ontdekken aan dit model! Wil je dat samen doen? Dan houd ik me aanbevolen voor een goede brainstorm, uitwisseling of uitdagende ideeën…kom maar op!